Dlaczego warto znać fakty o terapii SI?
Jako rodzic dziecka, któremu zalecono terapię integracji sensorycznej (SI), możesz mieć wiele pytań. Czy ta terapia naprawdę działa? Czy jest warta poświęconego czasu i środków? To naturalne pytania, które zadaje sobie każdy troskliwy rodzic. W tym artykule postaramy się przedstawić Ci w przystępny sposób, co naprawdę wiemy o skuteczności terapii SI na podstawie badań naukowych.
Terapia integracji sensorycznej to metoda, którą stworzyła amerykańska terapeutka A. Jean Ayres ponad 50 lat temu. Pomaga ona dzieciom, które mają trudności z przetwarzaniem informacji docierających przez zmysły – dotyk, wzrok, słuch, równowagę, czucie głębokie i inne. Możesz zauważyć te trudności u swojego dziecka, gdy nadmiernie reaguje na dźwięki, nie lubi określonych faktur ubrań, jest niezgrabne ruchowo lub ma problemy z koncentracją.
Co odkryli naukowcy o terapii SI?
Przez wiele lat terapeuci obserwowali u dzieci poprawę po terapii SI, ale brakowało solidnych badań naukowych, które by to potwierdzały. Na szczęście, w ostatnich latach sytuacja znacząco się zmieniła. Coraz więcej badaczy sprawdza, czy i jak działa terapia SI.
Jeden z przełomowych momentów nastąpił w 2014 roku, gdy zespół badaczy pod kierownictwem dr Roseann Schaaf przeprowadził badanie z udziałem dzieci z autyzmem. Badanie to było wyjątkowe, ponieważ zastosowano w nim najwyższe standardy naukowe, z losowym przydziałem dzieci do grupy z terapią SI lub bez niej. Po 10 tygodniach terapii okazało się, że dzieci, które uczestniczyły w terapii SI, osiągnęły znacznie większą samodzielność w codziennych czynnościach. Rodzice zauważyli, że ich dzieci lepiej radziły sobie z ubieraniem się, jedzeniem czy podstawową higieną. Co więcej, dzieci te wykazywały mniej zachowań trudnych i lepiej potrafiły kontrolować swoje emocje.
Inne ważne badanie przeprowadzili Pfeiffer i współpracownicy w 2011 roku. Objęło ono 37 dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego i autyzmem. Po zaledwie 6 tygodniach terapii SI dzieci zaczęły wykazywać więcej celowych zachowań, lepiej się koncentrowały i rzadziej wykonywały powtarzalne, stereotypowe ruchy. Coś, co dla naukowców jest liczbami w tabeli, dla rodziców oznaczało realną zmianę w życiu codziennym – dziecko, które zaczyna się angażować w zabawę z rodzeństwem albo potrafi skupić się dłużej na czytanej mu książce.
Co terapia SI zmienia w życiu dzieci?
Badania pokazują, że terapia SI najlepiej sprawdza się w kilku kluczowych obszarach życia dziecka. Być może rozpoznasz u swojego dziecka niektóre z tych wyzwań:
Samoregulacja – to zdolność dziecka do kontrolowania swoich emocji i reakcji. Badania Watling i Hauer z 2015 roku wykazały, że dzieci po terapii SI lepiej radzą sobie z frustracją, łatwiej się uspokajają i rzadziej wpadają w skrajne stany emocjonalne. Dla rodziców oznacza to mniej wybuchów złości, mniej płaczu i spokojniejsze przejścia między aktywnościami.
Umiejętności motoryczne – zespół badaczy pod kierownictwem Wuang zauważył w 2013 roku, że dzieci z zespołem Downa po terapii SI znacząco poprawiły koordynację ruchową, równowagę i sprawność manualną. W praktyce przekłada się to na mniejszą niezgrabność, lepsze pisanie, rysowanie czy zapinanie guzików.
Codzienne czynności – wspomniane już badanie Schaaf i współpracowników z 2014 roku dobitnie pokazało, że dzieci z autyzmem po terapii SI stają się bardziej samodzielne w codziennych czynnościach. Jako rodzic możesz zauważyć, że Twoje dziecko zaczyna samo się ubierać, próbuje nowych potraw czy spokojniej znosi mycie włosów – czynności, które wcześniej mogły być prawdziwym wyzwaniem.
Zachowanie i uwaga – badanie Kashefimehr i współpracowników z 2018 roku wykazało mniej zachowań niepożądanych i lepszą koncentrację u dzieci z autyzmem po terapii SI. W codziennym życiu oznacza to, że dziecko może dłużej siedzieć przy stole podczas posiłku, spokojniej zachowywać się w sklepie czy lepiej współpracować podczas domowych obowiązków.
Jako rodzic zapewne martwisz się nie tylko o to, co dzieje się teraz, ale też o przyszłość Twojego dziecka. Badania przynoszą dobre wieści również w tym aspekcie. Zespół Watling i Hauer odkrył w 2015 roku, że pozytywne efekty terapii SI utrzymują się nawet przez 12-18 miesięcy po zakończeniu intensywnej terapii. To nie jest więc tylko chwilowa poprawa, ale trwała zmiana.
Długofalowe korzyści – nie tylko chwilowa poprawa
Co więcej, badacze Schoen i współpracownicy zauważyli w 2018 roku, że dzieci, które przeszły terapię SI w wieku przedszkolnym, radziły sobie lepiej w szkole kilka lat później. Miały mniej problemów z nauką, łatwiej nawiązywały relacje z rówieśnikami i lepiej adaptowały się do szkolnych wymagań. To pokazuje, że wczesna inwestycja w terapię SI może przynieść owoce przez wiele lat.
Jak wygląda skuteczna terapia SI?
Warto wiedzieć, że nie każde działanie nazywane „terapią SI” jest tym samym. Badania pokazują, że najlepsze efekty przynosi terapia zgodna z oryginalnymi założeniami dr Ayres, nazywana dziś często Ayres Sensory Integration® (ASI). Taka terapia ma kilka charakterystycznych cech:
Jest prowadzona przez wykwalifikowanego terapeutę, najczęściej fizjoterapeutę, terapeutę zajęciowego lub psychologa z dodatkowym przeszkoleniem w zakresie SI.
Odbywa się w specjalnie wyposażonej sali, gdzie znajdują się huśtawki, platformy, tunele, szczotki sensoryczne i inne pomoce terapeutyczne.
Jest dostosowana indywidualnie do potrzeb dziecka – nie istnieje jeden uniwersalny program ćwiczeń dla wszystkich dzieci.
Angażuje dziecko w aktywną zabawę – nie polega na biernym odbieraniu bodźców.
Stanowi dla dziecka wyzwanie, ale na takim poziomie, który jest możliwy do pokonania, dając poczucie sukcesu.
Badania pokazują, że właśnie taka forma terapii przynosi najlepsze rezultaty. Jeśli Twoje dziecko uczęszcza na terapię SI, warto upewnić się, czy odpowiada ona tym zasadom.
Co możesz zrobić jako rodzic?
Badania naukowe są ważne, ale równie istotna jest Twoja rola jako rodzica. Oto kilka wskazówek opartych na wynikach badań:
Bądź cierpliwy – badania pokazują, że zauważalne efekty terapii SI pojawiają się zwykle po 10-12 tygodniach regularnych zajęć. Nie zniechęcaj się, jeśli nie widzisz natychmiastowej poprawy.
Współpracuj z terapeutą – badacze Parham i współpracownicy podkreślali w swoich publikacjach, jak ważna jest współpraca między terapeutą a rodziną. Pytaj o przebieg zajęć, dziel się swoimi obserwacjami, dowiaduj się, co możesz robić w domu, aby wspierać terapię.
Obserwuj swoje dziecko – nikt nie zna Twojego dziecka lepiej niż Ty. Zwracaj uwagę na nawet drobne zmiany w jego zachowaniu, umiejętnościach czy emocjach. Te obserwacje mogą być niezwykle cenne dla terapeuty.
Stwórz w domu przyjazne środowisko sensoryczne – badacze Dunn i współpracownicy odkryli, że adaptacja środowiska domowego do potrzeb sensorycznych dziecka może znacząco wspierać efekty terapii. Może to oznaczać ograniczenie hałasu, stworzenie kącika wyciszenia czy zapewnienie dziecku możliwości ruchu.
Czy terapia SI jest dla każdego dziecka?
To pytanie zadaje sobie wielu rodziców. Badania sugerują, że terapia SI jest szczególnie skuteczna w przypadku dzieci z:
Zaburzeniami ze spektrum autyzmu ADHD (zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) Specyficznymi trudnościami w uczeniu się (jak dysleksja czy dysgrafia) Zaburzeniami przetwarzania sensorycznego Opóźnieniami rozwojowymi
Jednak każde dziecko jest inne i ma własne, unikalne potrzeby. Badacze Reynolds i Lane podkreślali w swoich pracach z 2017 roku, że kluczowa jest właściwa diagnoza i indywidualne podejście. Jeśli zastanawiasz się, czy terapia SI będzie odpowiednia dla Twojego dziecka, warto skonsultować się ze specjalistą, który przeprowadzi dokładną ocenę.
Podsumowanie – co warto zapamiętać?
Badania naukowe coraz mocniej potwierdzają to, co wielu rodziców obserwuje na co dzień – terapia integracji sensorycznej naprawdę pomaga dzieciom lepiej funkcjonować w świecie pełnym bodźców. Najsilniejsze dowody mamy na skuteczność terapii SI w zakresie poprawy samodzielności, redukcji zachowań trudnych, rozwoju umiejętności motorycznych i lepszej regulacji emocji.
Pamiętaj jednak, że terapia SI nie jest cudownym lekiem, który rozwiąże wszystkie problemy w ciągu kilku sesji. To raczej droga, czasem długa, ale warta podjęcia. Jako rodzic jesteś najważniejszym sprzymierzeńcem swojego dziecka na tej drodze. Twoja cierpliwość, wsparcie i zaangażowanie, połączone z profesjonalną terapią opartą na naukowych podstawach, dają Twojemu dziecku najlepsze szanse na pokonanie trudności sensorycznych i pełniejsze uczestnictwo w życiu rodzinnym, szkolnym i społecznym.
A najlepszą nagrodą za ten wspólny wysiłek? Być może będzie to moment, gdy zobaczysz, jak Twoje dziecko z uśmiechem wykonuje czynność, która wcześniej wywoływała u niego lęk, frustrację czy odmowę. Te małe zwycięstwa, które z czasem składają się na wielki postęp, są bezcenne – i to właśnie one, jak pokazują badania, są realnym efektem dobrej terapii integracji sensorycznej.
